Genç gazeteci adayları, bağımsız çalışma olanakları için yaşadıkları en birincil sorunun ekonomik yetersizlik olduğunu söylüyor...
Metin Yoksu / Serbest Gazeteci
Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) örgütü, Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi başlığı ile hazırladığı rapora göre Türkiye' 180 ülke arasında 154'üncü sırada yer alıyor. Türkiye Gazeteciler Sendikası'nın verilerine göre ise en az 69 gazeteci tutuklu durumda yer alırken onlarca gazeteci hakkında soruşturma, dava ise devam ediyor. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Temmuz 2019 verilerine göre, 11 bin 157 gazeteci işsiz durumda yer alırken son beş yılda basın kartı iptal edilen gazeteci sayısı ise 3 bin 804 olarak kayıtlara geçti. 15 Temmuz 2016'dan sonra 685 gazetecinin 'milli güvenlik' gerekçesi gösterilerek basın kartının iptal edildiği bilinirken Adalet Bakanlığı verilerine göre ise 2003 ile 2018 yılları arasında ise en az 12 bine yakın gazeteci de hâkim karşısına çıktı. Türkiye'de gazeteciler yaşadıkları hak ihlalleri gündem olurken dışarıda olan gazetecileri ise işsizlik, iş güvencesi gibi zorluklar yaşarken genç gazeteci adayları ve üniversitelerden mezun olmuş gazeteci adayları ile yaşadıkları zorlukları konuştuk. Genç gazeteci adayları mesleğin zorluklarını basından her gün okudukça gelecek kaygıları yaşadıklarını ifade ederken bir yandan da mesleği öğrenmek ve sürdürmek amacıyla bağımsız çalışma olanakları için yaşadıkları en temel sorunun ekonomik olduğuna vurgu yaptı. Özellikle ekipman fiyatlarında yaşanan yüksek maliyetler nedeni ile bugün birçok gazetecinin kendisine ait bir ekipmanı bulunmuyor.
EKİPMANLARIN FİYATLARINDA ARTIŞ
Gazetecinin üretim yapabilmesinin en temel koşulu ekipmanlar bugün döviz kuruna bire bir endeksli ve sürekli artan bir kurun yanı sıra pandemi ile birlikte üretimin ve uluslararası stokların azalmasından kaynaklı ise fiyatlarda artış sürüyor. Freelance çalışmak isteyen bir gazeteci asgari ekipmanlara ihtiyaçlarını kendi ekipmanlarını almak durumundadır. Bilgisayar, fotoğraf makinesi, mikrofon, video kamera, tripot gibi ekipmanları satın almak isteyen bir gazeteciyi yüksek meblağları gözden çıkarması gerekiyor. Tüm işlemleri telefon ile halledebilirim diyen bir gazeteci açısından dahi iyi bir telefon, mikrofon ve tripotu tek başına almaya kalksa dahi en az 5-6 bin TL gibi bir rakamı gözden çıkarması gerekiyor. Türkiye İstatistik Kurumu'nun verilerine göre geçtiğimiz yıl bilgisayar fiyatlarındaki artış yüzde 92'yi buldu. TUİK’in “Hanelerde bilişim teknoloji bulunma oranı” verilerine göre 2019 yılında hane halkına düşen yüzde 37,9 iken bu sayı 2020 ise yüzde 36,4’e düştü. Digital fotoğraf makinesi bulunma oranı en son 2017’de yüzde 18,5 olurken bu yıldan sonra ise tutulmuş bir istatislik bulunmuyor. Geçtiğimiz yıl ortalama bir bilgisayar fiyatı 4 bin gibi bir rakama alınabilirken aynı seviyede bir bilgisayar bugün 7 bin TL'nin aşağısında değil. Ortalama bir gazeteci için kit fiyatları da 7 bin TL ile 8 bin TL arasında değişiyor. Elbette işini daha iyi kaliteli ekipmanlar ile yapmak isteyen muhabirler için bu fiyatlar astronomik rakamlara ulaşabiliyor. Örnek verecek olursak bir foto muhabir ortalama bir fotoğraf makinesi için en az 30 bin TL'yi gözden çıkarması gerekiyor.
'PARAM SADECE HAFIZA KARTINA YETİYOR'
Ortalama bursun 500 TL olduğu Türkiye'de gazetecilik okuyan öğrencilerin okurken bir ekipman alması kendi imkanları ile çok zor. İstanbul Üniversitesi'nde gazetecilik okuyan ikinci sınıf öğrencisi Ziba Kılıç, fotoğraf makinesi almak isteyip alamayan öğrenciler arasında yer alıyor. Fotoğraf makinesi alamamasının nedeni ekonomik zorlukların yanı sıra yüksek fiyatlar olduğunu ifade eden Kılıç, "Almak istediğim ekipmanlar arasında kamera, mikrofon, kamera ışığı, lens, yedek batarya, hafıza kartı var. Fakat fiyatlarına baktığımda daha çok para biriktirmem gerektiğini anlıyorum. Bunlar arasında en ucuzu ise hafıza kartı. 128 GB almak için 239 lira, 32 GB için ise 60 lira ödemem gerek. Bir öğrenci olarak param sadece bunları almaya yetebilir" dedi. Okurken bir hayalinin kadın haberciliği için bir belgesel çekmek olduğunu ifade eden Kılıç, "Okurken bu hayalimi gerçekleştirmek için ekipmanlara ihtiyacımız var ama bunları alabilecek bir imkânımız maalesef bulunmuyor" diye konuştu. Türkiye'deki gazeteciliğin geldiği noktayı okurken gördüklerini ve kaygılandıklarını vurgulayan Kılıç, "Bu meslekle ilgili temel hedefim topluma iyi bir birey ve gazeteci olmaktır. Mesleğin maaşına değil topluma nasıl yararlı olabilirim mantığıyla yol alıyorum. Temel hedefim iyi ve dürüst bir gazeteci olmaktır. İş olanaklarının kısıtlı olduğu, içi boşaltılmak istenen bir meslek olduğu için herkes gibi benim de gelecek kaygılarım var. Çevremdeki birçok gazeteci arkadaşım iş bulmakta sıkıntı yaşıyor, açıkçası bunlar beni de kaygılandırıyor" şeklinde düşüncelerini ifade etti.
'MESLEĞİ OKURKEN DENEYİMLEMEK'
Aynı üniversitede birinci sınıf öğrencisi olan Kasım Sarsılmaz ise pandeminin başından bu yana Siirt'in Derince köyünde ailesi ile yaşıyor. Derslerine dahi zorlukla takip eden Sarsılmaz da fotoğraf makinesi veya herhangi bir ekipmanı olmadığını söyledi. Bir fotoğraf makinesi veya video kamera almayı çok istediğini dile getiren Sarsılmaz, "Şu dönemde bir fotoğraf makinemin olmasını gönülden isterdim. Çünkü doğa müthiş bizlere güzellikler sunuyor. Ve ben de o sunulan güzelliği ölümsüzleştirmek, ya da kısa videolar ile o güzel anları yaşatmak istiyorum. Tâbi fotoğraf makinemin olmaması da buna engel değil, var olan akıllı telefonumla az da olsa bu eksikliği gidermeye çalışıyorum. Fakat bir gazeteci adayı olarak fotoğraf makinesinin ve video kameranın vermiş olduğu olanakların telefonda olmayacağını biliyorum. Mesleği okurken daha iyi pratik deneyimlemek için ekipmanın önemi burada devreye girdiğini düşünüyorum" diye konuştu.
'İŞİN MUTFAĞINDA ÇALIŞMAK İSTİYORUM'
Erzurum Atatürk Üniversitesi'nden bu yıl mezun olan Azad Erden ise işsiz gazeteciler arasında bulunuyor. İş bulamadığı için Şırnak'ın Cizre ilçesinde baba mesleği olan hayvancılık ile ilgilendiğini ifade eden Erden, "Sadece burada çevremde fotoğraf çekmek için bile bir fotoğraf makinem olsun isteri fakat en kötü fotoğraf makinesi dahi üç ila beş bin TL arasında fiyatı bulunuyor. Bu şartlarda bunu almak çok zor. Hedefim deneyimli bir gazeteci olmak. Bunun için öncelikle bir ekipmanım olsun istiyorum. İşin mutfağında çalışmadan deyenim sahip olmak zor. Kendi sosyal medya kanalımı kurmak ve oradan gazetecilik yapmak istiyorum. Buradan meslekte iyi bir yere gelmeyi hedefliyorum. Zaten çok geçmeden TV medyasının bir işlevi de kalmayacağını düşünüyorum. Herkes gibi ben de gelecek kaygısı yaşıyorum misal şu anda işsizim, herkes elindeki telefon ile gazeteci olmuş durumda. Kim eline telefon alsa istediği yerde istediği saatte istediğini paylaşabilir. Bu da ister istemez sahada iş gücünü azaltıyor sonunda da gazetecilerin işsiz kalmasına neden oluyor. Tabi sadece bundan da kaynaklanmıyor farklı başka nedenleri de var ama gerçeklik bundan ibaret" diye konuştu.
AİLESİNE YÜK OLMAK İSTEMİYOR
Malatya İnönü Üniversitesi'nde okuyan birinci sınıf öğrencisi Elanur Kızmaz ise daha birinci sınıfta okumasına rağmen gazeteciler ile birlikte mesleği öğrenmek için habere gitmeye başlayan gazetecilerden. Kızmaz, "Almam gerektiğini düşünüyorum şu an ekonomik gelirim olmadığı için aileme yüklemek istemiyorum. Malum fiyatlar uçuk" diyerek ekipman fiyatlarına vurgu yapıyor. Telefonun bir gazetecinin işini yeterince yerine getirmeyeceğini düşünen Kızmaz, "Dönemin şartlarına, rahatlığına aldanmamak gerek. Cep telefonundan da istediğin görüntüyü elde edebiliyorsun fakat kamerayı yanımda daima bulundurmak ayrı bir özgüven oluşturuyor" dedi. Kaygılarına rağmen gazetecilik yapmayı istediğini ifade eden Kızmaz "Sahada habercilik yapmak istiyorum ama uzun bir süre yaptıktan sonra spikerlik ve sunuculuğa yöneleceğimi düşünüyorum. Tabii durum çok daha farklıda olabilir" diyerek hayallerinin mesleğini yapmakta kararlı olduğunu söyledi.
